رود خابور کوچکاز ریزابه‌های سمت چپ رود دجله در شمال عراق است. ۱ - مشخصات خابور کوچکاین رود به طول حدود صد کیلومتر در کشورهای ترکیه و عراق جریان دارد و حدود سی کیلومتر از آن، مرز عراق و ترکیه را تشکیل میدهد. ۲ - سرشاخه‌های این رودخابور کوچک از دو سرشاخه مهم تشکیل میشود. سرشاخه اصلی با نام خابور از ارتفاعات جنوبی استان وان در ترکیه سرچشمه میگیرد و به سمت جنوب جریان دارد و با شاخه دیگری که از ناهمواریهای شرقی استان دَهوک در شمال عراق سرچشمه میگیرد، در محلی در مغرب بامرنی بههم می پیوندند و رود خابور کوچک را تشکیل میدهند. ۳ - جریان این روداین رود، پس از بامرنی به سمت غرب جریان دارد و با عبور از شهر زاخو، در شمال آبادی فیش خابور، به دجله می ریزد. در نوشته های قدیم اسلامی، این رود با نام خابور حَسَنیّه معرفی شده است، چرا که از شهری به نام حسنیّه عبور می کرد. [۱]
مقدسی، ج۱، ص۱۳۹.
۴ - فهرست منابع(۱) ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ. (۲) ابن حوقل. (۳) ابن خرداذبه. (۴) ابن رسته. (۵) ابن سباهی‌زاده، اوضح المسالک الی معرفة البلدان و الممالک، چاپ مهدی عیدالرواضیه، بیروت ۲۰۰۸. (۶) ابن شداد، الاعلاق الخطیرة فی ذکر امراءالشام و الجزیرة، ج ۳، قسم ۱، چاپ یحیی زکریا عبّاره، دمشق ۱۹۷۸. (۷) ابن فقیه. (۸) علی ابوعسّاف، آثارالممالک القدیمة فی سوریة: ۸۵۰۰ق م الی ۵۳۵قم، دمشق ۱۹۸۸. (۹) فاروق اسماعیل، «اخبار جدیدة عن نفوذ مملکة یمخد (حلب) فی منطقة الخابور»، دراسات تاریخیة، سال ۱۴، ش ۱ـ۲ (آذار حزیران ۱۹۹۳). (۱۰) اصطخری. (۱۱) بلاذری (بیروت). (۱۲) عفیف بهنسی، سوریة، التاریخ و الحضارة: منطقةالجزیرة و الفرات محافظات الرقة، دیرالزور، الحسکة، (دمشق) ۲۰۰۱. (۱۳) حدودالعالم. (۱۴) حمداللّه مستوفی، نزهةالقلوب. (۱۵) محمد بن ابیطالب دمشقی، کتاب نخبة الدهر فی عجائب البَرّ و البحر، بیروت ۱۴۰۸/ ۱۹۸۸. (۱۶) احمد وصفی زکریا، عشائرالشام، دمشق ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۱۷) شمس‌الدین بن خالد سامی، قاموسالاعلام، چاپ مهران، استانبول ۱۳۰۶ـ۱۳۱۶/ ۱۸۸۹ـ۱۸۹۸. (۱۸) سمعانی. (۱۹) قدامة بن جعفر، کتاب‌الخراج، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۸۹، چاپ افست ۱۹۶۷. (۲۰) المعجم الجغرافی‌للقطر العربی السوری، باشراف عماد مصطفی طلاس، (دمشق) : مرکز الدراسات العسکریة، ۱۹۹۰ـ. (۲۱) مقدسی. (۲۲) الموسوعةالعربیة، دمشق: هیئة الموسوعةالعربیة، ۱۹۹۸ـ، ذیل «الخابور (نهر)» (از علی موسی)، «الحسکة» (از شاهر جمال آغا). (۲۳) محمد بن عمر واقدی، فتوح‌الشام، بیروت: دارالجیل، (بیتا). (۲۴) یاقوت حموی. (۲۵) یعقوبی، تاریخ. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خابور»، شماره۶۷۱۰. |